Demans veya bir diğer adıyla bunama zihinsel işlevlerin genel, ileri düzeyde bozulmasıdır. En sık 65 yaşından sonra ortaya çıkar, ancak daha önce de ortaya çıkabilir.
Demans, hafıza, düşünce, davranış ve günlük aktiviteleri gerçekleştirme yeteneğinin bozulduğu bir sendromdur ve dünyadaki yaşlıların yardıma bağımlılığın ve engelliliğin ana nedenlerinden biridir. Dünyada 50 milyondan fazla demanslı insan olduğu ve her yıl ortalama 10 milyondan fazla yeni vaka ortaya çıktığı tahmin ediliyor.
Alzheimer hastalığı ise ileri yaştaki yetişkinlerde ilerleyici bunamanın en yaygın nedenidir. Nedene bağlı olarak bazı semptomların geri dönüşümü olabilir ve bu nedenle sebebin araştırılması önemlidir.
Alzheimer hastalığı tedavi edilemez ve hastalığın son aşamalarında kişi başkalarına tamamen bağımlı hale gelir. Beyin hücrelerinin bozulması nedeniyle hastalar bilişsel yeteneklerini kaybederler. Hafıza kaybı, zaman ve mekanda oryantasyon kaybı, günlük aktivite ve eylemleri gerçekleştirememe sık sık yaşanır. Bu hastalarda belirgin bir çaresizlik ve kayıp duygusu vardır.
Alzheimer hastalığında risk faktörleri
Hastalığın nedeni şu anda bilinmemektedir. Alzheimer hastalığını genetik kalıtım, östrojen ve progesteron alımı ile ilişkilendirmeye çalışan çok sayıda çalışma var, ancak hiçbiri bir sebep-sonuç ilişkisini kanıtlamamıştır. Genetik araştırmalar, beta-amiloidin Alzheimer hastalığının gelişiminde önemli bir faktör olduğunu göstermektedir.
Hastalığın gelişiminde birçok farklı risk faktörü rol oynar. Yaş en önemli risk faktörüdür. Hastalık en sık 65 ila 85 yaş arasındaki kişilerde görülür. Genetik de çok önemlidir. Kafa travması da bir risk faktörüdür. Birçok çalışma, beta-amiloidin kan yoluyla beyne girmesiyle birlikte alzheimer riskinin arttığını gösermiştir.
Beyin hücrelerinin bozulması sonucunda hastalar, beyin yapılarının hangi bölümünün hastalıktan etkilendiğine bağlı olarak fiziksel, zihinsel ve psikolojik işlevlerde kayıp yaşarlar.
Alzheimer ilerleyici bir hastalıktır. Ayrıca hastalık geri döndürülemez seviyeye gelebilir ve ortaya çıkan belirtiler zaman geçtikçe şiddetlenir. Alzheimer hastalığının ortalama gelişme süresi 8 ila 10 iki yıldır.
Alzheimer hastalığının ilk 10 belirtisi
Hastalığın belirtileri 3 temel aşamaya ayrılır: Erken, orta ve geç. Evreler arasındaki sınırlar, tıpkı hastalardaki belirtilerin bireysel olarak farklılık göstermesi gibi keskin değildir.
Hastalığın varlığı çeşitli bozukluların ortaya çıkması ve günlük görevleri yerine getirmede güçlük ile anlaşılır ve hasta genellikle kendi bozukluklarının farkında olmadığı için hastalığı aile üyeleri ve çevresindekiler fark eder.
İşte Alzheimer hastalığında dikkat edilmesi gereken ilk 10 belirti.
1. Hafıza için endişelenmek
Çalışmalar, hafızaları ve akıl yürütme becerileri hakkında endişelenen kişilerin beyinlerinde plaklara sahip olma ve gelecekte Alzheimer belirtileri geliştirme risklerinin daha yüksek olduğunu göstermektedir. Uzmanlar, kişilerin sağlıkları hakkında nasıl hissettiklerine güvenmesi gerektiğine vurgu yapıyor. Artrit veya Parkinson gibi bazı kronik durumları yaşayan insanlar genellikle problem oluşmadan önce hissetme yeteneğine sahiptir. Bunun gibi hafıza konusunda da bir endişeniz varsa erken dönemde önlem almayı ve muayene olmayı unutmayın.
2. Parçalı anılar
Sevilen biriyle veya büyük bir haber olayıyla (deprem gibi) ilgili önemli bir konuşmayı unutmak bir endişe kaynağıdır. Anahtarlarınız gibi bir şeyi unuttuğunuzu hatırlıyorsanız bu, beyninizin hala bilgi aradığının bir işaretidir. Bir filmde bir aktörün adını unutmanın ve ertesi gün hatırlamanın Alzheimer hastalığı ile hiçbir ilgisi yoktur. Bu tür küçük unutkanlıklar yaşanılabilir. Ancak hiç hatırlamamak, muayene olmak için yeterli bir belirtidir.
3. Parayı yönetmede zorluklar
Birçok araştırmaya göre, faturaları izleyememek, para transfer edememek veya masrafları karşılayamamak Alzheimer'ın habercisi olabilir. Ayrıca hasta kişi kolayca dolandırıcılık kurbanı olabilir.
4. Yolları karıştırmak
Bir kişinin kafası karıştığında ve bilinen bir yolda yolunu kaybettiğinde sinyal çok açıktır. Küçük bir dolambaçlı yol, artık geri dönüş yolunu bulamayacağı anlamına gelir. Bu belirti, muayene olmak için yeterlidir.
5. Sosyal olaylardan kaçmak
Bir grup konuşmasını takip etmenin zorluğu Alzheimer hastalığının habercisi olabilir. Hastalar artık arkadaşlarıyla çok fazla dışarı çıkmadıklarını, çünkü artık şakaları veya tartışmaları takip edemediklerini hissedebilir.
6. Sevilen hobilere karşı ilgi kaybı
Alzheimer hastalığının bir başka öncüsü de sevilen hobilere olan ilginin kaybolmasıdır. Alzheimer hastalığının beyinde oluşturduğu hasarlar ilgisizliğe ve motivasyon kaybına yol açabilir. Bu belirtiler depresyon belirtileriyle karşılaştırılabilir. Hiç depresyona girmemiş ve depresyonda olmak için belirgin bir nedeni olmayan bir hastada durum endişe vericidir.
7. Plan yapamamak
Alzheimer hastalığının erken evrelerinde beynin aynı anda birden fazla görevi yerine getirme yeteneği bozulur. Bu, örneğin her zaman aile tatili planlama ustası olan birinde günlük görevleri organize etmede ve yönetmede zorluklara yol açabilir.
8. Uyku zorlukları
Gecelerinizi uykusuz, ertesi günü yorgun kalkarak geçiriyorsanız, bunun tek nedeni stres olmayabilir. Çalışmalar, Alzheimer riski taşıyan ancak asemptomatik olan yetişkinlerin şiddetli uyku bozukluklarına sahip olabileceğini gösteriyor. Uykuya dalma zorluğu ve gün boyunca yorgunluk Alzheimer hastalığının belirtileri arasındadır. Uykusuzluğunuza hafıza kaybı eşlik ediyorsa mutlaka doktorunuza danışın.
9. Depresyon ve anksiyete
Çalışmalar, depresyonun Alzheimer hastalığının erken belirtilerinden biri olabileceğini vurgulamıştır, ancak araştırmacılar şimdiye kadar depresyonun bir risk faktörü mü yoksa hastalığın bir sonucu mu olduğundan emin değillerdir. Araştırmalar, iyi bilişsel işlevi olan ancak çok fazla anksiyetesi olan yetişkinlerde daha fazla beta-amiloid (Alzheimer'lı kişilerin beyinlerinde plaklar oluşturan protein) olduğunu gösteriyor. Araştırmalar yüksek kaygının ve anksiyete ataklarının Alzheimer'ın ilk belirtilerinden biri olabileceği sonucuna varıyorlar, çünkü hafıza kaybından önce bile ortaya çıkabiliyor.
10. Kelimeleri telaffuz etme ve yazma zorluğu
Alzheimer hastalığının ilk belirtileri arasında konuşmada ve yazmada doğru kelimeyi bulmanın zorluğu vardır. Bu insanlar doğru kelimeyi bulmaya çalışmak için bir konuşmanın ortasında durabilirler. Kelime dağarcıkları etkilenir ve kendilerini tekrarlama eğilimindedirler.